شیعه

مؤلف

نوشتار اصلی: سلطان الواعظین شیرازی

سید محمد موسوی شیرازی (۱۳۱۴ق-۱۳۹۱ق) معروف به سلطان الواعظین شیرازی، از علمای شیعه[۱] و مشهور در وعظ و خطابه بوده است.[۲] سلطان الواعظین به کشورهای مختلف، سفرهای تبلیغی داشته و در مناظرات با گروه‌های مسلمان و غیر مسلمان شرکت کرده است. سفر به پیشاور پاکستان مهمترین سفر تبلیغی او بود که مناظره معروفش در آن‌جا سبب شهرت وی گشت و متن آن مناظرات در کتابی با عنوان شب‌های پیشاور چاپ شد.[۳]

سلطان الواعظین شیرازی

به گفته مولف بسیاری از علما، چون سید حسین طباطبایی بروجردی نویسنده را به جهت نگارش شب‌های پیشاور ستوده‌اند.[۴]

کتاب‌های «صد مقاله سلطانی» و «گروه رستگاران یا فرقه ناجیه» از دیگر آثار او است.

انگیزه مولف

وی علت چاپ این مناظرات را، دفاع از تشیع در برابر هجمه روشنفکرانی چون کسروی و... بیان می‌کند.[۵]

مولف بارها تأکید می‌کند که این کتاب را با انگیزه ترویج امامت و زدودن شبهاتی که دشمنان قرن‌ها در اذهان اهل سنت جای داده‌اند، نگاشته است. وی می‌گوید این کتاب را بدون هیچ چشم‌داشت مادی نشر داده است.[۶]

محتوا

کتاب شب‌های پیشاور ۱۰ جلسه مناظرات سلطان الواعظین با علمای اهل سنت را دربر دارد؛ این جلسات مناظره در پیشاور و در منزل میرزا یعقوب علی خان قزلباش از رجال مهم پاکستان تشکیل شد و به مدت ۱۰ شب به طول انجامید.

به گفته سلطان الواعظین در پی این مناظرات و در پایان شب آخر ۶ تن از رجال، ملاکین و اصناف اهل سنت، مذهب تشیع را برگزیدند.[۷]

• جلسه اول شامل مباحثی چون تعیین نسبت خانوادگی، دلایلی بر اینکه فرزندان فاطمه(س) فرزندان پیامبر(ص) هستند، فجایع اعمال بنی امیه، پیدایش قبر حضرت علی(ع) و سادات شیرازی در تهران است.

• مولف در جلسه دوم، به تبیین معنای شیعه و حقیقت تشیع می‌پردازد. و به علت تشیع ایرانیان در زمان خلفا، دیالمه، غازان خان و محمد خدابنده نیز اشاره می‌کند.

• جلسه سوم، بیان عقاید زیدیه، کیسانیه، شیعه امامیه را دربردارد و به اخبار رویت خدا از اهل سنت نیز اشاره می‌کند.

• جلسه چهارم این مناظرات به مباحثی چون شناخت امامت، کشف حقیقت از مذاهب اربعه اهل سنت، عدم دلیل بر تبعیت مذاهب اربعه، اختلاف مراتب انبیا و...می‌پردازد.

• در جلسه پنجم مباحثی نظیر مطابقت حالات امیرالمومنین(ع) با هارون، احادیث آمده درباره خلافت علی(ع)، نسبت‌های دروغ و تهمت‌های علمای سنی به شیعیان، شرکت ابوهریره با بسر بن ارطاط در کشتار مسلمین، تهمت‌های ابن تیمیه و... مطرح شده است.

• جلسه ششم به فضایل حضرت علی(ع) می‌پردازد؛ از جمله بیان آیه در شان علی(ع)، تربیت آن حضرت توسط پیامبر، سبقت علی(ع) در اسلام، پاسخ به اشکال ایمان علی(ع) در طفولیت، اقرار عمر به برتری علی(ع) نسبت به خودش، مواردی که امام علی(ع) موجب نجات خلفا گردید و...

• اتحاد نفسانی پیامبر(ص) و علی(ع)، استشهاد به آیه مباهله، بیان گنجی شافعی پیرامون حدیث تشبیه، نقد قول عمر که گفت: نبوت و سلطنت در یک جا جمع نمی‌گردد، انتقاد زمخشری از اهل تسنن، مقاله مادام انگلیسی در مظلومیت امام حسین(ع) و آثار زیارت قبور ائمه از جمله مباحث جلسه هفتم بوده است.

• تفاوت اسلام و ایمان، مراتب ایمان، مقامات امام جعفر صادق(ع)، اشاره به مرگ طبری، دشنام دادن به علی دشنام به پیامبر است و... از جمله برخی موارد جلسه هشتم شمار می‌رود.

• در جلسه نهم، مواردی چون تهمت فحشا به عایشه، جهنمی بودن زن لوط و نوح، بهشتی بودن همسر فرعون، آزار دادن عایشه پیامبر را، ممانعت عایشه از دفن امام حسن(ع) در جوار پیامبر(ص)، سجده و شادی عایشه در شهادت امیرالمومنین مورد بررسی قرار گرفته است.

• سوال از مقام علمی عمر، اظهار عمر بعد از رحلت پیامبر(ص) که آن حضرت از دنیا نرفته است، اشتباه عمر در حکم به رجم پنج نفر که زنا کرده بودند، امر نمودن عمر به رجم زن حامله و منع نمودن علی(ع) او را، امر نمودن عمر به رجم زن دیوانه و مانع شدن علی(ع)، تمام علوم در نزد علی(ع)، دفاع معاویه از مقام علی(ع) و.. مباحث است که در جلسه آخر مطرح شده‌اند.[۸]

روش

سلطان الواعظین این کتاب را از روی گزارش‌های چاپ شده در جراید، مرتب و چاپ کرد.[۹] در کتاب شب‌های پیشاور، جلسات به ترتیب زمانی آورده شده است. نویسنده در این کتاب از خود به عنوان «داعی» یاد می‌کند.[۱۰]

به گفته مولف، آنچه در این مناظرات مورد بحث قرار گرفته، مستنبط از آیات، روایات معتبر، سخنان محققین و دانشمندان دین و افاضات غیبی بوده است.[۱۱]

منابع

نویسنده در این کتاب از کتاب‌های معتبر اهل سنت استفاده کرده است،.[۱۲] وی ادعا می‌کند که تمام دلایل استفاده شده در این کتاب، از کتب معتبره اهل سنت استخراج شده است. وارجاعات وی درون متنی است. وی می‌گوید:

یکی از مزایای این کتاب این است که از ورق اول تا به آخر به استثنای چند خبری که از علمای شیعه نقل شده، و مورد قبول آنها هم بوده بنا بر قرارداد(چنانکه در صفحات اولیه اصل کتاب مشاهده می‌نمائید) ابداً استشهادی به اخبار شیعه ننمودم و جواب آنها را از زبان علمای خودشان دادم.[۱۳]

برخی از منابع این کتاب عبارتند از:

• صحاح سته اهل سنت
• شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید
• خصائص امیرالمؤمنین
• مناقب الامام علی بن ابی‌طالب
• مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول
• کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابیطالب
• مروج الذهب
• الاصابه
• فضایل الصحابه ابونعیم اصفهانی
• الاستیعاب ابن عبدالبر
• طبقات ابن سعد
• مستدرک حاکم نیشابوری
• کنزالعمال متقی هند
• ینابیع المودة لذوی القربی
• مسند احمد حنبل
• مودة القربی
• فتح الباری
• شرح مقاصد[۱۴]

شهابی در شب تلخیص شب‌های پیشاور

چاپ‌ها

مشروح مناظرات سلطان الواعظین با علمای اهل سنت در ۱۳۷۵ق زیر نظر آیت الله بروجردی چاپ شد و تا کنون بارها ناشران مختلف این کتاب را چاپ کرده‌اند. اخیراً موسسه جهانی سبطین این کتاب را با حروف چینی جدید منتشر کرده است.[۱۵]

مجموعه صوتی شب‌های پیشاور برگرفته از کتاب شهابی در شب است که به صورت یک گفتمان رادیویی منتشر شده است.[۱۶][۱۷] کتاب شب‌های پیشاور چاپ سی و پنجم ۱۳۷۲ دارالکتب الاسلامیه، مشتمل بر چهار مقدمه از سلطان الواعظین و در ۱۰۵۹ صفحه است. ۹۲ صفحه آغازین کتاب مقدمه مولف را دربر دارد، و از صفحه ۹۳ تا ۱۰۱۶ مباحث اصلی کتاب است، ۴۵ صفحه پایانی آن به اجازه نامه‌هایی که سلطان الواعظین از علمای شیعه دریافت کرده است و فهرست‌های کتاب اختصاص دارد.

ترجمه و تلخیص

• این کتاب توسط حسین موسوی به زبان عربی و با عنوان «لیالی بیشاور، مناظرات و حوار» ترجمه شده و در سال ۱۴۱۹ ق چاپ شده است.
• «پاسخ به شبهات در شب‌های پیشاور» نوشته نیرالسادات صانعی که در آن مطالب کتاب شب‌های پیشاور به صورت پرسش و پاسخ تنظیم شده است.
• «شهابی در شب». نوشته ضیاء توحیدی، خلاصه کتاب شب‌های پیشاور است.[۱۸]