ذی الحجه 1401

در بین ماه های قمری بعد از ماه رمضان هیچ ماهی را به اندازه این ماه ذی الحجه دوست ندارم زیرا دراین ماه یک رمضان اصغر نهفته است یک روزه ده روزه که به عید قربان ختم میشود وهمانند عید فطر یکی از اعیاد بزرگ اسلام است اگر بخواهیم ازاین ماه بهره کافی راببریم باید به استقبال این ماه برویم به این ماه حرمت بگذاریم وعظمت ان را درک کنییم وباروزه گرفتن وکثرت یاد خدا ازاین ماه بهره کافی ببریم همان طور که گذشتگان ما  ازاین ماه به بزرگی یاد کرده اند 

تسبیح و حمد خداوند، بجا آوردن ذکر الله اکبر و لا اله الا الله، روزه گرفتن از جمله اعمال این ماه است. حتی اگر یک روز هم شده از این دهه مبارک را روزه باشید اگر سه روز باشد بهتر است اگر نه روز اول ماه  را روزه بودی به رمضان اضعر دست یافته ای پس در روز عید قربان نماز عید را بخوان وقربانی کوچکی انجام بده واز خداوند حاجت های دنیا واخرت را طلب کن 
1- روزه 
2- ذکر تهلیل ده گانه علی ع
3- دورکعت نماز بین نماز مغرب وعشا ((نماز و واعدنا موسی ثلاثین لیله))
4- دعای امام صادق ع بعد ازنماز صبح فراموش نشود هر روز نماز صبح را که خواندی در تعقیبات نماز صبح با این دعا در این دهه مبارک از خداوند بهترین حاجت های زندگی خود را از خدا درخواست کن امام صادق در این دعا این حاجتها را از خداوند طلب کرده است واو عالم ال محمد است حال تو اگر فراتر از این ارزوها چیز بیشتری از خداوند میخواهی در اخر دعا از خداوند مجیب طلب کن 

اَللّـهُمَّ هذِهِ الاَْیّامُ الَّتى فَضَّلْتَها عَلَى الاَْیّامِ وَشَرَّفْتَها، وَ قَدْ بَلَّغْتَنیها بِمَنِّکَ و
وَرَحْمَتِکَ، فَاَنْزِلْ عَلَیْنا مِنْ بَرَکاتِکَ، وَاَوْسِعْ عَلَیْنا فیها مِنْ نَعْمآئِکَ، اَللّـهُمَّ
اِنّى اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد،
وَاَنْ تَهْدِیَنا فیه لِسَبیلِ الْهُدى، وَالْعَفافِ
وَالْغِنى، وَالْعَمَلِ فیها بِما تُحِبُّ وَتَرْضى، اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ یا مَوْضِعَ کُلِّ
شَکْوى، وَیا سامِعَ کُلِّ نَجْوى وَیا شاهِدَ کُلِّ مَلاَ، وَیا عالِمَ کُلِّ خَفِیَّة
،، اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ اَنْ تَکْشِفَ عَنّا فیهَا الْبَلاءَ، وَ
تَسْتَجیبَ لَنا فیهَا الدُّعآءَ، وَ تُقَوِّیَنا فیها وَ تُعینَنا،وَتُوَفِّقَنا فیها لِما تُحِبُّ رَبَّنا
وَتَرْضى ، وَعَلى مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنا مِنْ طاعَتِکَ،وَطـاعَةِ رَسُولِکَ وَاَهْلِ وِلایَتِکَ،
اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ، اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد
وَاَنْ تَهَبَ لَنا فیهَا الرِّضا،اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعآءِ، وَلا تَحْرِمْنا خَیْرَ ما تُنْزِلُ فیها مِنَ
السَّمآءِ، وَطَهِّرْنا مِنَ الذُّنُوبِ یا عَلاّمَ الْغُیُوبِ، وَاَوْجِبْ لَنا فیها دارَ الْخُلُودِ،
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد،وَلا تَتْرُکْ لَنا فیها ذَنْباً اِلاَّ غَفَرْتَهُ، وَلا
هَمّاً اِلاَّ فَرَّجْتَهُ،وَلا دَیْناً اِلاَّ قَضَیْتَهُ، وَلا غائِباً اِلاَّ اَدَّیْتَهُ، وَلا حاجَةً مِنْ
حَوائِجِ الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ اِلاَّ سَهَّلْتَها وَیَسَّرْتَها، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ،
اَللّـهُمَّ یا عالِمَ الْخَفِیّاتِ، یا راحِمَ الْعَبَراتِ، یا مُجیبَ الدَّعَواتِ،یا رَبَّ
الاَْرَضینَ وَالسَّمواتِ، یا مَنْ لا تَتَشابَهُ عَلَیْهِ الاَْصْواتُ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ
آلِ مُحَمَّد وَاجْعَلْنا فیها مِنْ عُتَقآئِکَ وَطُلَقآئِکَ مِنَ النّارِ،
وَالْفائِزینَ بِجَنَّتِکَ،وَالنّاجینَ بِرَحْمَتِکَ، یااَرْحَمَ الرّاحِمینَ، وَصَلَّى اللهُ عَلى
سَیِّدِنا مُحَمَّد وَآلِهِ  اَجْمَعینَ، وَسَلَّمَ عَلَیْهِمْ تَسْلیماً 
 
خدایا این روزهایى است که برترى و شرافتش دادى بر سایر روزها و به لطف رحمتت مرا بدانها رساندى پس برکات خودت را بر ما فرو بار و از نعمتهاى خود در این
روزها بر ما وسعت ده
خدایا من از تو خواهم که درود فرستى بر محمّد و آل محمّد و نیز خواهم که ما را دراین روزها به
راه هدایت و پاکدامنى و بى نیازى راهنمایى فرمایى و موفقمان دارى به انجام آنچه دوست دارى و موجب خشنودى تواست خدایا
از تو خواهم اى جایگاه هر شکایت و اى شنواى هر سخن سِرّى و راز و اى حاضر در هر
جمع و اى داناى هر نهان که درود فرستى بر محمّد و آل محمّد و بگشایى
در این روزها از ما بلا و گرفتارى را و مستجاب گردانى در آنها دعاى ما را و نیرو دهى به ما در این روزها و کمکمان دهى
و موفقمان دارى پروردگارا بدانچه دوست دارى و خشنود گردى و بر آنچه واجب کرده اى بر ما از اطاعت خودت
و اطاعت پیامبرت و اهل ولایتت خدایا از تو خواهم اى مهربانترین
مهربانان که درود فرستى بر محمّد و آل محمّد و در این ایام خشنودى خویش را به من ببخش
که براستى تو شنواى دعایى و محروم مکن ما را از خیرى که در این روزها از آسمان فرو بارى و پاکمان کن
از گناهان اى داناى بر نادیدنیها و واجب گردان در این ایّام براى ما خانه جاویدان را خدایا درود فرست
بر محمّد و آل محمّد و هیچ گناهى براى ما باقى مگذار جز آن که بیامرزى و نه اندوهى جز
آن که بگشایى و نه بِدهى جز آن که بپردازى و نه غایبى جز آن که به ما برسانى و نه حاجتى از حاجات
دنیا و آخرت جز آن که آسان و هموارش گردانى که براستى تو بر هر چیز توانایى خدایا اى
داناى اسرار پنهان اى رحم کننده بر اشک دیدگان اى اجابت کننده دعاها اى پروردگار زمینها
و آسمانها اى که صداها(ى بیشمار) بر او اشتباه نشود درود فرست بر محمّد و آل
محمّد و قرار ده ما را در این روزها ازآزادشدگان و رهایى یافتگان از آتش و نائل شوندگان به بهشتت
و نجات یافتگان بوسیله رحمتت اى مهربانترین مهربانان و درود خدا بر آقاى ما محمّد و
آلش همگى و سلام بر همه آنان باد.

خواندن ذکر‌هایی که از حضرت علی (ع) روایت شده است؛
لا إِلهَ إِلاّ اللهُ عَدَدَ اللَّیالِی وَالدُّهُورِ،
لا إِلهَ إِلاّ اللهُ عَدَدَ أَمْواجِ البُحُور
، لا إِلهَ إِلاّ اللهُ و رَحْمَتُهُ خَیرٌ مِمَّا یجْمَعُونَ،
لا إِلهَ إِلاّ اللهُ عَدَدَ الشَّوْک وَالشَّجَرِ
، لا إِلهَ إِلاّ اللهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالوَبَرِ،
لا إِلهَ إِلاّ الله عَدَدَ الحَجَرِ والمَدَرِ
، لا إِلهَ إِلاّ الله عَدَدَ لَمْحِ العُیونِ،
لا إِلهَ إِلاّ الله فِی اللَّیلِ إِذا عَسْعَسَ وَالصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ،
لا إِلهَ إِلاّ الله عَدَدَ الرِّیاحِ فِی البَرارِی وَالصُّخُورِ،
لا إِلهَ إِلاّ الله مِنْ الیوْمِ إِلی یوْمِ ینْفَخُ فِی الصُّورِ"

  لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ به شمار شب‌ها و روزگاران، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ  به شمار امواج دریاها،     لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ   و رحمت او از آنچه گرد می‌آورند بهتر است،.....، به شمار خارها و درختان، ..... به شمار موها و کرک‌ها، معبودی جز خدا نیست به شمار سنگ‌ها و کلوخ‌ها، ....به شمار بهم‌خوردن پلک‌ها، .......... در شب چون سیاهی بنماید و در صبح چون سپیدی سر برآرد، ...... به شمار بادها در صحراها و کوه‌ها،......از امروز تا روز دمیده شدن در صور

ثواب تهلیلات ده گانه علی ع 

 على علیه السّلام مى‏فرمود: «هر کس در هر روز از این دهه، ده مرتبه این ذکر را بخواند، خداوند به ازاى هر «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ‏» که مى‏گوید درجه ‏اى در بهشت از در و یاقوت به او عنایت فرماید که میان هر دو درجه براى سوارى که با شتاب رکاب مى‏زند یک صد سال راه است.

و در هر درجه‏ ا ى شهرى است و در هر شهر کاخى از گوهر یکپارچه قرار دارد که درزى در آن نیست، در هر شهرى از آن شهرها آنقدر از خانه‏ ها و قلعه‏ ها و اتاق‌ها و خانه ‏ها و بسترها و همسران و تخت‌ها و حوران بهشتى و پشتی‌ها و فرش‌ها و سفره‏  ها و خدمتگزاران و رودها و درختها و زیورها و جامه‏ها قرار دارد که وصف آن از توان وصف‏کنندگان بیرون است.

و هنگامى که از قبر خارج مى‏شود، از هر موى بدن او نورى مى‏تابد و هفتاد هزار فرشته به پیش باز او مى‏آیند، و از پیش رو و سمت راست و چپ او حرکت مى‏کنند تا به درب بهشت رسند و هنگامى که وارد بهشت مى‏شود پشت سر او مى‏ایستند و او در پیشاپیش جلوى آنها قرار مى‏گیرد تا به شهرى مى‏رسند که نماى بیرونى آن از یاقوت سرخ است و اندرون آن از زبرجد سبز رنگ، و در آن شهر، تمام آنچه را که خداوند در بهشت آفریده است وجود دارد، هنگامى که به آنجا مى‏رسند فرشتگان مى‏گویند: اى دوست خدا! آیا مى‏دانى این شهر و آنچه در آن است چیست؟

مى‏گوید: نه، شما کیستید؟ مى‏گویند: ما فرشتگانى هستیم که در دنیا روزى که خداى تبارک و تعالى را تهلیل مى‏کردى تو را مى‏دیدیم، این شهر با آنچه که در آن هست همه ثواب توست، تو را به ثوابى برتر از این ثواب از جانب خدا مژده باد! تا آنچه را که خداوند براى تو در دار السلام خود و در جوار خویش فراهم آورده است‏ ببینى، آن بخششى را که هرگز بریده نمى‏شود.

***************************

فضیلت دهه اول ذی الجه رسول الله صلی الله علیه و سلم میفرمایند: انجام دادن اعمال نیک در هیچ روزی نزد الله محبوبتر و بزرگتر از انجام دادن آن در روزهای دهگانه (دهه ذی الحجه)نیست. پس در این روزها:تهلیل(لا اله الا الله) تکبیر(الله اکبر) ،تحمید (الحمدلله) را زیاد بگویید. وقت آن از ابتدای ماه ذوالحجه تا غروب آخرین روز ایام تشریق (روز سیزدهم ذی الحجه) می باشد. 

ذی‌الحِجّة (ذی‌حجه)، آخرین ماه در ترتیب تقویم هجری قمری و از ماه‌های حرام و ماه‌های حج است. برای دهه اول این ماه اعمالی ذکر شده است که از مهم‌ترین آن‌ها به جا آوردن نماز دهه اول میان نماز مغرب و عشا و نیز خواندن ادعیه و تهلیل‌های ویژه است.

احرام بستن برای حج تمتع، تنها در این ماه جایز است و «ذی حجه» به معنی «صاحب حج» به این نکته اشاره دارد. آیین حج از روز نهم شروع و معمولاً تا سیزدهم این ماه انجام می‌شود.

این ماه، آخرین ماه در تقویم هجری قمری و از ماه‌های شریف و برجسته سال است. از آن جا که مناسک حج در آن انجام می‌شود ذی‌الحجه نام گرفته‌است.[۱] این ماه جزو ماه‌های حرام (ذی‌القعده، ذی‌الحجه، محرم و رجب) است[۲] که احترام خاصی دارند و جنگ در آنها به دلیل برخی آیات مانند ۲۱۷ سوره بقره، حرام است.[۳] ذی‌الحجه از ماه‌های حج (شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) نیز به شمار می‌رود.[۴] ماه‌های حج، ماه‌‌های بجا آوردن حج هستند.[۵] در «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ؛ حجّ در ماه‌های معینی است.»[۶] به این ماه‌‌ها اشاره شده است.

ماه «ذی‌الحجه» آخرین ماه «سال هجری قمری» است و ماهی است بسیار پربرکت. بزرگان دین هنگامی که این ماه وارد می‌شد، اهمیت ویژه‌ای به عبادت در آن می‌دادند، مخصوصا در دهه اول این ماه. در حدیثی از رسول خدا (ص) می‌خوانیم که عبادت و کار نیک در هیچ ایامی به اندازه این ایام (۱۰ روز اول ماه ذی‌الحجه) فضیلت ندارد.

در بعضی از روایات درباره ماه ذی‌الحجه آمده است، شب‌های ده‌گانه‌ای که قرآن در سوره «والفجر و لیال عشر» به آن سوگند یاد کرده است، شب‌های دهه اول این ماه شریف است و این سوگند به خاطر عظمت آن است.

خداوند در سوره حج (آیه ۲۸) ضمن بیان فریضه بزرگ «حج» سخن از «ایام معلومات» می‌فرماید که مومنان باید در آن به یاد خدا باشند. یکی از تفسیرهای معروف «ایام معلومات» که در روایات نیز آمده است، ۱۰ روز اول ذی‌الحجه است. بنابراین، هم شب‌های آن عزیز است و هم روزهای آن.

در حدیثی از رسول خدا (ص) می‌خوانیم که عبادت و کار نیک در هیچ ایامی به اندازه این ایام (۱۰ روز اول ماه ذی‌الحجه) فضیلت ندارد.

افزون بر این‌ها، هم صدا شدن با زوار خانه خدا در این ماه و یاد و خاطره مراسم با شکوه حج و معنویت و برکات آن، حال و هوای دیگری به انسان می‌دهد، مخصوصا برای کسانی که در سلک زوار سعادتمند خانه خدا قرار گرفته‌اند، یا با یاد و خاطره آن‌ها همراهند.

وجود دو «عید» مهم اسلامی عید قربان (عید اضحی) و عید غدیر ‌(عید ولایت) و روز «عرفه» و خاطره دعای عجیب و بسیار گران‌بهای امام حسین (ع) در عرفات، شکوه و عظمت خاصی به این ماه بخشیده و سزاوار است همه مومنان (مخصوصا جوانان پاک‌دل) از فضای آکنده از معنویت این ماه، غافل نشوند و در خودسازی و تهذیب نفس بکوشند که به پیشرفت‌های مهمی نایل می‌شوند.

وَوَاعَدْنَا مُوسَىٰ ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ۚ وَقَالَ مُوسَىٰ لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ

*فضیلت ماه ذی الحجّه
بزرگان دین هنگامی که ماه ذی الحجّه وارد می‌شد، اهمّیّت ویژه‌ای به عبادت در آن به ویژه در دهه اوّل می‌دادند. (زادالمعاد، ص ۲۴۰)

در بعضی از روایات آمده است، شب‌های دهگانه‌ای که قرآن در سوره «والفجر و لیال عشر» به آن سوگند یاد کرده است، شب‌های دهه اوّل ماه ذی الحجّه است و این سوگند به دلیل عظمت آن است. (تفسیر قمی، ج ۲، ص ۴۱۹)

خداوند در سوره حج آیه ۲۸ ضمن بیان فریضه بزرگ «حج» از «أیّام مَعْلُومات» سخن گفته است که مؤمنان باید در آن به یاد خدا باشند. یکی از تفسیر‌های معروفِ «أیّام مَعْلُومات» که در روایات نیز آمده است، ده روز اوّل ماه ذی الحجّه است. (مصباح المتهجّد، صفحه ۶۷۱.) بنابراین هم شب‌ها و هم روز‌های آن عزیز است.

در حدیثی از رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلم) می‌خوانیم که عبادت و کار نیک در هیچ ایّامی به اندازه این ایّام (ده روز اوّل ماه ذی الحجّه) فضیلت ندارد. (اقبال، ص ۳۱۷)

وجود دو «عید» مهمّ اسلامی عید قربان (عید اضحی) و عید غدیر (عید ولایت) و روز «عرفه» و دعای عجیب و بسیار گرانبهای امام حسین (علیه السلام) در عرفات، شکوه و عظمت خاصّی به این ماه بخشیده و سزاوار است همه مؤمنان (بویژه جوانان پاکدل) از فضای آکنده از معنویّت این ماه غافل نشوند و در خودسازی و تهذیب نفس بکوشند که به پیشرفت‌های مهمّی نائل می‌شوند.

*اعمال دهه اوّل ماه ذی الحجّه

امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: پدرم حضرت امام باقر (علیه السلام) به من فرمود: پسرم! در دهه نخست از ماه ذی الحجّه (از شب اول ماه تا شب عید قربان) هر شب میان نماز مغرب و عشا این دو رکعت نماز را ترک مکن:

در هر رکعت سوره حمد و سوره قل هو الله را می‌خوانی، پس از آن آیه ۱۴۲ سوره اعراف را بخوان:
وَ وَاعَدْنَا مُوسَی ثَلاَثِینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ قَالَ مُوسَی لأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَلاَ تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ. (اعراف/۱۴۲)

اگر چنین کنی، در ثواب حاجیان، و اعمال حجّ آن‌ها شریک می‌شوی. (اقبال، ص ۳۱۷)

روزه گرفتن در ۹ روز اوّل؛ در روایتی از امام موسی کاظم (علیه السلام) نقل شده است که هرکس ۹ روز اوّل ذی الحجّه را روزه بدارد، خداوند ثواب روزه تمام عمر را برای او می‌نویسد. (زاد المعاد، ص ۲۴۰)

ابوحمزه ثمالی از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که آن حضرت، از روز اوّل تا عصر روز عرفه، پس از نماز صبح و قبل از نماز مغرب این دعا را می‌خواند:
اَللّـهُمَّ هذِهِ الاَْیّامُ الَّتی فَضَّلْتَها عَلَی الاَْیّامِ وَشَرَّفْتَها و..... وَ صَلَّی اللهُ عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّدوَآلِهِ اَجْمَعینَ، وَسَلَّمَ عَلَیْهِمْ تَسْلیماً.
(مصباح المتهجّد، ص ۶۷۲ و اقبال، ص ۳۲۲ (با اندکی تفاوت)، مفاتیح الجنان)

در هر روز از این دهه، این تهلیلات [لا اله إلاّ اللّه ها]را که از امیر مؤمنان (علیه السلام) نقل شده است بخواند و اگر روزی ۱۰ مرتبه بخواند بهتر است:
لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الّلَیالی وَالدُّهُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ اَمْواجِ الْبُحُورِ.
لااِلهَ اِلاَّ اللهُ وَرَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَالشَّجَرِ.
لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالْوَبَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَالْمَدَرِ.
لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ.
لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ فِی اللَّیْلِ اِذاعَسْعَسَ، وَالصُّبْحِ اِذا تَنَفَّسَ.
لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الرِّیاحِ فِی الْبَراری وَالصُّخُـورِ.
لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ مِـنَ الْیَـوْمِ اِلـی یَـوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ. (اقبال، ص ۳۲۴)

هر کس از ظالمی خوف داشته باشد در این روز بگوید:
«حَسْبی حَسْبی حَسْبی مِنْ سُؤالی، عِلْمُکَ بِحالی»، تا خداوند او را از شرّ آن ظالم حفظ کند.

ایام ذی الحجه از دیدگاه اهل تسنن

دهه ذو الحجه
در فضیلت و بزرگی این دهه مبارک ادله بسیاری از قرآن و سنت وارد شده است:
۱- الله سبحانه و تعالی می فرماید: { والفجر ولیال عشر } [الفجر/۲-۱] (قسم به سپیده دم و قسم به شب های دهگانه) ابن کثیر رحمه الله در تفسیر خود می گوید: منظور از این ده شب دهه ذی الحجه است همانطور که ابن عباس رضی الله عنهما و ابن زبیر ـ رضی الله عنهما ـ و مجاهد و دیگران گفته اند. [رواه البخاری] ۲- و همچنین از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که گفت: رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ فرمود: «هیچ ایامی نیست که نزد الله سبحانه و تعالی عمل صالح محبوبتر از این ایام باشد» گفتند: و نه حتی جهاد در راه الله؟ فرمود: «ونه جهاد در راه الله مگر شخصی که با جان و مال خود خارج شود و هیچ کدامشان را برنگرداند»
۳- و الله سبحانه و تعالی می فرماید: {ویذکروا اسم الله فی أیام معلومات} [الحج/۲۸] (ونام الله را یاد کنند در روزهای مشخص) ابن عباس در تفسیر آن می گوید: یعنی روزهای دهگانه ذی الحجه [تفسیر ابن کثیر] ۴- و از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ فرمودند: «هیچ ایامی نیست که عمل صالح در آن محبوبتر از این ایام دهگانه باشد؛ پس در آنها بسیار تهلیل (لا اله الا الله) و تکبیر (الله اکبر) و تحمید (الحمدلله) بگویید» [رواه احمد] ۵- سعید بن جبیر رحمه الله (راوی حدیث دوم از ابن عباس) وقتی که دهه ذی الحجه داخل می شد تا جایی در عبادت تلاش می کرد که توانش به پایان می رسید. [رواه الدارمی] ۶- و همچنین ابن حجر عسقلانی در فتح الباری (شرح صحیح بخاری) می گوید: و آنچه در فضیلت و برتری ایام ذی الحجه نمایان است جمع شدن تمام عبادات در این مناسبت است، یعنی: نماز و روزه و صدقه و حج، و در هیچ مناسبت دیگری چنین نیست.

آنچه در این دهه مستحب است
۱- نماز: در این ایام زود رفتن برای انجام فرائض در مسجد و بسیار انجام دادن نوافل مستحب است زیرا این اعمال از بهترین قربات است. ثوبان ـ رضی الله عنه ـ می گوید: شنیدم رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ فرمود: «بر تو باد بسیار سجده بردن برای الله که تو سجده ای برای الله نمی بری مگر آنکه الله تو را به خاطر آن درجه ای بالا می برد و گناهی از گناهانت پاک می کند» [رواه مسلم] و این فضیلت در تمام سال وجود دارد.

۲- روزه: از هنیده بن خالد ـ رضی الله عنه ـ از همسرش رضی الله عنها از برخی از همسران رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ روایت می کند که «رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ نهم ذی الحجه و روز عاشورا و سه روز از هر ماه را روزه می گرفت». [رواه الامام أحمد و أبوداود و النسائی] امام نووی رحمه الله درباره روزه ایام ده گانه می گوید: روزه آن شدیدا مستحب است.

۳- تکبیر و تهلیل و تحمید: به دلیل آنچه در حدیث ابن عمر رضی الله عنهما که گذشت وارد شده است: «پس در این روزها (روزهای دهگانه) بسیار تهلیل و تکبیر و تحمید بگویید» و امام بخاری رحمه الله می گوید: «ابن عمر و ابوهریره رضی الله عنهما در روزهای دهگانه وارد بازار می شدند و تکبیر می گفتند و مردم به تکبیر آنها تکبیر می گفتند» و همچنین امام بخاری می گوید: «و عمر ین الخطاب ـ رضی الله عنه ـ در قبه اش در منی [منا] تکبیر می گفت و اهل مسجد تکبیر او را می شنیدند و تکبیر می گفتند و مردم در بازار به تکبیر آنها تکبیر می گفتند چنانکه منی بر اثر تکبیر آنها به لرزه می افتاد» و عادت ابن عمر این بود که در این ایام در منا و قبل از نمازها و در رختخوابش و در خیمه اش و در مجلسش و در حال راه رفتنش تکبیر می گفت و مستحب این است که تکبیر به صدای بلند باشد به دلیل فعل عمربن الخطاب و ابن عمر و ابی هریره رضی الله عنهما.
شایسته است ما مسلمانان این سنت فراموش شده را که متاسفانه حتی در بین اهل صلاح و خیر به فراموشی سپرده شده است به مانند آنچه در میان سلف صالحمان بود زنده کنیم.

نحوه تکبیر:
الف) الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر کبیرا
ب) الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله، و الله اکبر، الله اکبر، و لله الحمد.
ج) الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله، و الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، و لله الحمد.

۴- روزه روز عرفه: روزه عرفه به دلیل آنچه از رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ در مورد روزه عرفه به ثبوت رسیده است مستحب است. رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ می فرماید: : «[ثواب] آن را نزد خداوند اینگونه احتساب می کنم که کفاره گناهان سال قبل و سال بعدش باشد» [رواه مسلم] اما هر کس که خود در صحرای عرفه حاضر باشد (یعنی خود حاجی باشد) روزه برایش مستحب نیست زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ در حالی که روزه نبود در عرفه وقوف نمود.

۵- فضیلت روز قربانی (نحر): بسیاری از مسلمانان از عظمت و بزرگی این روز غفلت می ورزند حال آنکه برخی از علما بر این نظر هستند که این روز مطلقا بهترین روز سال است حتی بهتر از روز عرفه. ابن قیم رحمه الله می گوید: «بهترین روزها نزد خداوند روز نحر است که همان روز حج اکبر است» چنانکه در سنن ابی داود از رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ روایت است که فرمود: «بزرگترین ایام نزد الله سبحانه و تعالی روز نحر است و پس از آن روز قَرّ» و روز قر یعنی روز استقرار در منی که روز ۱۱ ذی الحجه است و گفته شده است که روز عرفه بهتر است زیرا روزه اش کفاره گناهان دو سال است و هیچ روزی نیست که خداوند به اندازه روز عرفه انسانها را از آتش آزاد سازد، به این دلیل که در این روز خداوند به بندگانش نزدیک می شود و به خاطر اهل موقف (حجاجی که در عرفات وقوف کرده اند) به فرشتگان مباهات می کند. البته قول اول صحیح تر است زیرا حدیثی که درباره آن آمده معارضی نداردو الله اعلم. و چه روز عرفه بافضیلت تر باشد و یا روز نحر، انسان مسلمان چه حاجی باشد چه مقیم باید در به دست آوردن این فضایل و استفاده از فرصت کوشا باشد…

چگونه به استقبال این مواسم خیر برویم؟
۱- شایسته است انسان مسلمان با توبه نصوح و صادقانه و برگشتن از گناهان و ترک آنها به استقبال این مواسم خیر برود زیرا این گناهان است که انسان را از فضل پروردگار محروم می سازد.

۲- و هنچنین باید با عزم صادق و جدی برای اغتنام این فرصتها از این مواسم مبارک استقبال کنیم و هر که با خداوند صدق ورزد، خداوند نیز او را تصدیق خواهد کرد: {والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا وإن الله لمع المحسنین} [العنکبوت/۶۹] (و کسانی که در راه ما جهاد کردند، قطعا آنها را به راه های خویش هدایت خواهیم کرد) پس برادر و خواهر مسلمان من! تا فرصت هست از آن استفاده ببر. خداوند ما را بر قدردانی این مواسم موفق بدارد.

برخی از احکام قربانی:
اصل در قربانی آن است که برای زنده ها مشروع است چنانکه رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ و اصحابش برای خود و خانواده شان قربانی می کردند اما اینکه برخی از مردم گمان می کنند قربانی تنها برای مرده گان است، صحیح نیست و اصل و اساسی ندارد. اما قربانی برای اموات سه حالت دارد:

۱- به همراه زنده گان برای آنها نیز قربانی شود؛ مانند اینکه فرد برای خود و خانواده اش قربانی کند و قصدش زنده گان و اموات باشد (خویشاوندانش که فوت نموده اند) و دلیل این قول قربانی کردن رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ برای خود و خانواده اش است در حالی که برخی از خانواده او فوت کرده بودند

۲- اینکه فرد بر اساس وصیت متوفی برایش قربانی کند.

۳- اینکه فرد به عنوان صدقه برای اموات بطور مستقل قربانی کند: و این جایز است و فقهای حنبلی تقریر نموده اند که ثواب آن به متوفی می رسد (با قیاس بر صدقه) اما آنچه مشخص است این نوع قربانی سنت و مستحب نیست به دلیل آنکه رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ برای هیچکدام از درگذشتگانش به طور خصوصی قربانی ننموده است. نه برای حمزه سید الشهداء ـ رضی الله عنه ـ و نه برای فرزندانش که قبل از او وفات کردند و نه برای همسرش ام المومنین خدیجه رضی الله عنها که از محبوب ترین همسرانش بود. و از هیچکدام از اصحاب پیامبر رضی الله عنهم اجمعین روایت نشده که برای یکی از بستگان متوفی خود بطور خصوصی قربانی کرده باشند. همچنین کاری که برخی از مردم انجام می دهند و سال اول وفات میت برایش قربانی می کنند و اعتقاد دارند که در این قربانی نباید هیچ کس را شریک نمود، صحیح نیست. شاید اگر آنها می دانستند می توان از طرف خود و خانواده خود چه زنده گان و چه رفتگان قربانی نمود، چنین نمی کردند.

آنچه نباید شخص قربانی کننده انجام دهد:
اگر شخصی نیت قربانی کرد و ماه ذی الحجه (چه با رویت هلال و چه با تکمیل ماه ذی القعده) وارد شد؛ بر او حرام می شود که موی خود را کوتاه کند و یا چیزی از آن کم کند و یا ناخن خود را بگیرد و یا هر چیزی از پوست خود بگیرد تا اینکه قربانی را انجام دهد زیرا در حدیث ام السلمه رضی الله عنها از رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ روایت شده که ایشان فرمودند: «اگر ماه ذی الحجه وارد شد و یکی از شما خواست قربانی کند، مو و ناخن هایش را نگه دارد [کوتاه نکند]» [رواه أحمد و مسلم] و در لفظ دیگر حدیث: «پس چیزی از مو و پوستش نگیرد تا قربانی کند» و اگر در وسط دهه ذی الحجه نیت قربانی کرد از زمان نیت این کارها بر او ممنوع می شود و اگر قبل از نیت مو و یا ناخن خود را کوتاه کرده بر او اشکالی نیست.

حکمت این نهی: از آنجا که قربانی کننده در برخی از اعمال نسک یعنی قربانی برای الله با حاجیان مشارکت کرده است در برخی از خصوصیتهای احرام نیز با آنها شریک می شود مانند ممنوع بودن گرفتن مو و ناخن و … اما خانواده او می توانند این کارها را انجام دهند.
و این حکم خاص قربانی کننده است اما این حکم به خانواده او و کسانی که او از طرف آنها قربانی می کند تعلق نمی گیرد زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ می فرماید: «هر کدام از شما که خواست قربانی کند …» و همچنین از او روایت شده که از طرف اهل بیتش قربانی می کرد اما روایت نشده به آنان دستور امساک از این موارد را داده باشد.
اما اگر شخصی که نیت قربانی دارد چیزی از مو یا ناخن و یا پوستش گرفت گناهکار است و باید به سوی الله توبه نماید و دیگر تکرار نکند و کفاره ای بر او نیست و هیچ امری بر او تعلق نمی گیرد. و اگر از روی فراموشی یا جهل یا بدون قصد این امور از او صورت گرفت گناهی بر او نیست. اما اگر مجبور شد به علتی این امور را انجام دهد گناهی بر او نیست مثلا اگر ناخنش شکست و راهی جز کوتاه کردن آن نبود یا برای مداوای زحم موجود در سر مجبور به تراشیدن سر شد، و اینگونه موارد…

2-ثواب ذی الحجه 

چنانچه حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت است که عده ای از فقرا نزد آنحضرت صلی الله علیه و سلم آمدند و با عرض شکوه آمیزی گفتند «ثروتمندان به سبب مال خویش به درجات بلند (ثواب) و نعمتهای دایمی رسیدند، یعنی آنها نماز میگذارند چنانکه ما نماز میگذاریم و روزه میگیرند چنانکه ما روزه میگیریم و آنان را مال فراوانی است که با آن حج و عمره میکنند و جهاد میکنند و صدقه میدهند.

 آنحضرت صلی الله علیه و سلم فرمود: آیا شما را چیزی نگویم که اگر بدان عمل کنید، دریابید کسانی را که از شما پیشی گرفته اند و پس از شما هیچکسی این مرتبهء شما را در نیابد  و شما در میان ایشان بهترین کسان باشید، بجز کسانی که مثل آن عمل کنند؟ پس در پی هر نماز تسبیح و تحمید و تکبیر بگویید تا اینکه از همه آنها سی و سه بار شود» ترجمه صحیح البخاری حدیث 841

مزیت بعضی زمانها و ایام  نسبت به سایر اوقات همچنان وسیله و کمکیست از فضل و رحمت الهی نسبت به بندگانش و فراهم سازی امکانی برای جبران ضعفها و تلافی کاستی ها و عوض بر آنچه که در مسیر بدست آوری فضایل در مواسم با فضیلت دیگر از آنان فوت شده. و فرصتی که بندگان در آن با رغبت و نشاط به طاعات پرداخته و اجر  بیشتر را کمایی نمایند و آمادگی برای سفر مرگ و روز آخرت  داشته باشند.

هیچکدام از این فصول و ایام با فضیلت که در آن سفارش و تشویق بر سبقت در عبادت الله صورت گرفته چیزی نیست جز راه و وسیله ای برای تقرب بندگان بر او تعالی، و موهبتی از مواهب الهی جل جلاله که به فضل و رحمتش شامل هرکه بخواهد میسازد. پس با سعادتست کسیکه این فصول و ایام و ساعات را غنیمت شمرده و  بخاطر تقرب به الله جل جلاله و کسب رضای او جهد نماید و با این وسایل خود را از آتش دوزخ ایمن ساخته و جنت فردوس را برای خود تضمین کند.

بر هر مسلمان لازم است قدر و قیمت حیات و وقت را شناخته و بر عبادت الله تا هنگام مرگ غافل نشود. چنانچه الله سبحانه و تعالی میفرماید: (واعبد ربک حتی یأتیک الیقین) الحجر99. مفسرین میگویند منظور از یقین در این آیت مرگ است. «یعنی پروردگارت را تا هنگام مرگ عبادت کن»

از مواسم پر فیض وبرکت که الله سبحانه و تعالی جل جلاله آنرا نسبت به سایر ایام فضیلت بخشیده و در مقابل اعمال بندگان اجور عظیم تعیین کرده،  ده روز اول ذی الحجه است. در حدیث‌ شریف‌ به‌ روایت‌ ابن‌عباس‌ رضی‌الله عنهما آمده‌ است: «هیچ‌ روزی‌ نیست‌ که‌ عمل‌ صالح‌ به‌سوی‌ خداوند جل جلاله در آنها از این‌ روزها ـ یعنی‌ از ده‌ روز ذی‌الحجه‌ ـ محبوبتر باشد. اصحاب‌ گفتند: حتی‌ جهاد در راه‌ خدا؟ رسول‌ خدا فرمودند: حتی‌ جهاد در راه‌ خدا مگر شخصی‌ که‌ خود با مالش‌ به‌میدان‌ جهاد برود و سپس‌ چیزی‌ از آنها را برنگرداند». سنن ابی داود

و در روایات دیگر هم  در فضیلت این ده روز نسبت به سایر ایام سال آمده است. و فضایل این ده روز را در روشنایی قرآن و حدیث میتوان چنین برشمرد:

1– الله سبحانه و تعالی جل جلاله به آن قسم یاد کرده: (والفجر و لیال عشر) ابن عباس و ابن زبیر و مجاهد و سایرین در بیان این آیت میگویند که «لیال عشر» عبارت از همان ده روز ذی الحجه است. و قسم یاد کردن الله جل جلاله دلیلی است بر اینکه او تعالی جل جلاله در آن اهمیت و عظمت و نفع قرار داده.

2- و پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و سلم در فضیلت این ایام بیان داشته که آن افضلتر از همه روز های دنیا است، چنانچه در حدیث فوق ذکر آن رفت.

3– و رسول الله صلی الله علیه و سلم در این روزها امت را به انجام اعمال صالح و کثرت تسبیح و حمد و تکبیر توصیه کرده، چنانچه در حدیثی از عبدالله بن عمر رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: ” ما من أیام أعظم عند الله ولا أحب إلیه العمل فیهن من هذه الأیام العشر فأکثروا فیهن من التهلیل والتکبیر والتحمید “. أخرجه احمد 7/224

4– درین ایام روز عرفه است. روزیکه الله سبحانه و تعالی جل جلاله دینش را تکمیل کرد، و روزهء آنروز بنا بر حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و سلم گناهان دو سال را محو میسازد. و در این ایام روز قربانی است که آنروز از بزرگترین روز های سال است و همچنان حج اکبر که در آن عبادات و طاعاتی جمع میشود که در هیچ جای دیگری این تجمع صورت نمیگیرد.

عباداتی که برای مسلمان شایسته است در دهه ذی الحجه بر انجام آن حریص باشد:

1- روزه گرفتن

رسول الله صلی الله علیه و سلم بر انجام بیشتر اعمال  نیک در دهه اول تشویق و ترغیب فرموده اند. و گرفتن روزه از بهترین عبادات است، چنانچه خداوند جل جلاله اجر روزه را فراتر از حدی که به سایر عبادات تعیین فرموده آنرا بخود راجع ساخته. و  در حدیث قدسی روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم میفرماید: اجر و مزد هر عمل بنی آدم ده برابر اجر داده میشود حتی تا هفتصد برابر میگرد، الله سبحانه و تعالی جل جلاله میفرماید بجز روزه که آن برای من است و من مزد و اجر آنرا میدهم. صحیح مسلم

و در حدیث دیگری روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم روز نهم ذی الحجه، و روز عاشوراء و سه روز در هر ماه و همچنان دوشنبه و پنجشنبه را روزه میگرفتند. سنن ابی داود 2437

2- تکبیر

از سنن این دهه تکرار تکبیرات تشریق است. و در هرجا که ذکر الله جائز باشد میتوان به جهر این تکبیرات را تکرار کرد، اما خانمها به خفیه میگویند. و همچنان در اخیر نماز های فرض پنجگانه این تکبیرات تکرار میشود. شروع آن از نماز صبح روز عرفه الی نماز عصر روز چهارم عید، و جمعا عقب 23 نماز تکرار میشود.

اما تکرار این تکبیرات مسنونه را در این عصر، اندک مسلمانانی انجام میدهند و اکثراً آنرا متروک و مهجور ساخته اند. در حالیکه لازم است این سنت به جهر احیاء شود تا کسانیکه فراموش کرده اند بیاد آورند.

3– قربانی

عبادت دیگر و پر فضیلت در این ایام که باعث قرب الهی میشود قربانی است. و وقت آن بعد از نماز عید الی قبل از غروب روز دوازدهم ذی الحجه (سوم عید) ادامه مییابد اما فضیلت روز اول بیشتر است.

ابن عباس -رضی الله عنهما- از رسول اکرم -صلی الله علیه و آله و سلم- روایت می‌کند: هیچ روزی در ایام سال برای انجام اعمال صالحه محبوب‌تر در نزد الله ذوالجلال از دهه اول ذی الحجة نیست. (بخاری).

                                                                    جمعه اول ذی الحجه 10تیرماه 1401